حوزه علمیه بهبهانبهبهان از شهرهای استان خوزستان و در شمار مناطق جنوبی ایران است. سابقه اسلام و تشیع در این سرزمین به قرون اولیه می‌رسد. تاسیس حوزه بهبهان عصر امامت با حضور اصحاب ائمه (علیهم‌السّلام) بازمی‌گردد. ۱ - معرفی اجمالی بهبهانبهبهان از شهرهای استان خوزستان و در شمار مناطق جنوبی ایران است. که در قدیم «ارجان» نام داشت. (ایالت ارجان یکی از پنج ایالت ایران در دوره آغاز اسلام بود که مرکز آن در چند کیلومتری شهر بهبهان قرارداشت و اینک تنها خرابه‌هایی از آن باقی مانده است.) [۱]
مصطفوی، سیدمحمدتقی، اقلیم پارس، ص۴۹۲.
سابقه اسلام و تشیع در این سرزمین به قرون اولیه می‌رسد و گروهی از سادات علوی از تبار امام حسن مجتبی، امام سجاد، امام صادق و امام کاظم (علیهم‌السّلام) به این شهر مهاجرت نموده، زندگی کرده و از دنیا رفته‌اند.۲ - دوره تاسیسدوره نخست حوزه علمیه بهبهان به عصر امامت می‌رسد و شماری از اصحاب امام باقر، امام صادق، امام کاظم و امام هادی (علیهم‌السّلام) از این شهر برخاسته و یا در این شهر می‌زیستند. این راویان نهضت علمی شیعه را به قرون بعد منتقل کرده و در عصر غیبت نیز به نقل روایات ائمه شیعه (علیهم‌السّلام) پرداخته‌اند. ۲.۱ - اصحاب ائمه در بهبهانبرخی از اصحاب ائمه (علیهم‌السّلام) که در این شهر می‌زیستند عبارتند از: ۱ـ عبدالله بن بکیر و بکر ارجانی؛ از اصحاب امام صادق و امام کاظم (علیهما‌السّلام) ۲ـ ابواسحاق ارجانی؛ از اصحاب امام صادق (علیه‌السّلام) ۳ـ عبدالله بن محمد ارجانی؛ از اصحاب امام صادق (علیه‌السّلام) ۴ـ حسین ارجانی؛ از اصحاب امام صادق (علیه‌السّلام) ۵ـ حسین بن عبدالله ارجانی؛ از اصحاب امام صادق و امام باقر (علیهما‌السّلام) ۶ـ حمزة بن جعفر ارجانی؛ از اصحاب امام رضا (علیه‌السّلام) ۷ـ محمد بن رجاء ارجانی؛ از اصحاب امام هادی (علیه‌السّلام) [۲]
رک: کتب رجالی چون معجم الرجال الحدیث، رجال الطوسی، اختیار معرفة الرجال.
۳ - دوره تکمیل و علمای آندوره دوم حوزه علمیه بهبهان از قرن دوازدهم تا دوره معاصر را شامل است که میان دانشمندان آن، گروهی از فقها و محدثان شیعه به چشم می‌خورند که از شهرها و کشورهای دیگر به بهبهان آمده و در تکمیل حوزه علمی آن شهر قدم برداشته‌اند. برخی از این مهاجران را دانشمندان بحرینی تشکیل می‌دهند. شماری از دانشمندان بهبهان در این دوره عبارتند از: ۱. شیخ عبدالله بحرینی ۲. شیخ حسن بهبهانی ۳. سیدعبدالله بلادی بحرینی ۴. آیت‌الله سیدابراهیم مجتهد ۵. مولی شمس‌الدین بن جمال‌الدین بهبهانی ۶. آیت‌الله مولی محمدکاظم بهبهانی ۷. آیت‌الله مولی شیخ محمدتقی ۸. آیت‌الله سیداسماعیل بلادی بهبهانی ۹. آیت‌الله ملاحسین بهبهانی ۱۰. آیت‌الله شهید سیدحسن بهبهانی ۱۱. آیت‌الله مرتضوی ۱۲. آیت‌الله ملا عباس بهبهانی ۱۳. آیت‌الله سیدمحمدصالح طباطبایی ۱۴. آیت‌الله محمد‌هاشم بهبهانی (امین‌الاسلام) ۱۵. آیت‌الله محمدزکی بهبهانی ۱۶. آیت‌الله شیخ عبدالرسول بهبهانی ۱۷. میرزا محمد معین‌الاسلام ۱۸. مـحـمد باقر بن محمد اکمل بهبهانی معروف به علامه وحید بهبهانی ۱۹. آیت‌الله سیدمحمد موسویون معروف به ناظم‌الشریعه بهبهانی ۲۰. آیت‌الله محمدعلی معصومی ۲۱. آیت‌الله عبدالهادی مجتهدی ۲۲. آیت‌الله محمد‌هاشم فقهی ۲۳. آیت‌الله سیدعلی بهبهانی ۲۴. سیدفرج‌الله مصطفوی ۲۵. شهید شیخ عبدالکریم بخردیان ۲۶. آیت‌الله مدرس ۲۷. آیت‌الله شیخ ابوالقاسم اثنی‌عشری ۳.۱ - ویژگی‌ها۱. از ویژگی‌های این دوره مبارزه علامه وحید بهبهانی (۱۱۱۷ـ۱۲۰۵ق) با علمای اخباری ساکن این حوزه است، وحید بهبهانی پس از شکست دادن رقیب مناظره‌اش در حوزه‌های دیگر نیز حضور یافت و اندیشه اصولی خویش را ترویج داد. ۲. همچنین همکاری برخی از روحانیان در حماسه دلیران تنگستان، چون میرزا محمد معین‌الاسلام از دیگر ویژگی‌های این دوره از حوزه علمیه بهبهان است. ۳.۲ - آثار علمیبرخی از آثار علمی که در این دوره تالیف شده به قرار زیر است: شرح معارج الاصول؛ آیت‌الله محمدکاظم بهبهانی ذخیرة الفرائض (در ارث)؛ آیت‌الله محمدزکی بهبهانی قواعد الامامیه؛ آیت‌الله شیخ محمدعلی معصومی مواعظ الجمعات؛ آیت‌الله شیخ محمدعلی معصومی متفرقات ـ مباحث فقهی، اصولی و فلسفی؛ آیت‌الله شیخ محمدعلی معصومی انیس المهموم (مباحث اخلاقی)؛ آیت‌الله شیخ محمدعلی معصومی مناسک حج؛ آیت‌الله شیخ محمدعلی معصومی مصباح الهدایة فی اثبات الولایة؛ آیت‌الله سیدعلی بهبهانی رسالة قاعدة لاضرر؛ سیدفرج‌الله مصطفوی [۳]
رک: نحوی، سیدسیف‌الله، سیمای بهبهان، «وحید بهبهان»، استاد علی دوانی.
۳.۳ - مدارس«مدرسه علمیه خیرآباد» و «مدرسه علمیه امامزاده فضل»، «مدرسه علمیه امامزاده ابراهیم» «مدرسه علمیه مرتضوی» و «مدرسه علمیه شاه میرعالی حسین» از مدارس این دوره محسوب می‌شوند. [۴]
نحوی، سیدسیف‌الله، سیمای بهبهان، ص۱۳۰ـ۱۳۱.
۴ - پانویس
۵ - منبعسایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «حوزه علمیه بهبهان»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۹/۱۵. |